Drukfout
Het is 2019 en er wordt veel gevraagd van mensen. We leven in een prestatiemaatschappij. Tegen mensen die veel en goed presteren wordt door velen behoorlijk opgekeken. Lof en eer voor een grote prestatie is over het algemeen wel op zijn plaats. En soms zorgt het ook nog eens voor een stuk saamhorigheidsgevoel, zeker als het om een grote sportprestatie gaat. Veelal gaat het om mensen die op de top van hun kunnen presteren en onder grote druk hun kunstje doen. Super knap! Maar juist omdat ze zo goed met druk kunnen omgaan, leveren ze mede hun grote prestaties.
Helaas geldt voor veel mensen dat grote druk ze verlamt, onzeker maakt en soms structureel ongelukkig maakt. Als je dat als volwassene onderkent – wat al een prestatie op zich is – kan je daar vaak nog wel wat aan doen. Al is dat erg lastig en vaak een proces van jaren om te leren met druk om te gaan, het kan. Maar voor een kind is het onderkennen van het gebukt gaan onder teveel druk al vrijwel onmogelijk, laat staan het ermee omgaan.
Ik zie er voorbeelden genoeg van. Volwassenen die het doen voorkomen alsof ze een nieuw wonderkind hebben gemaakt, of althans denken dat te hebben gedaan. Hun spruit is ver verheven boven de rest, kan eigenlijk alles wel en is gewoon de beste. Hun prachtige schepseltje is de diamant waar alles om draait en andere kinderen zijn eigenlijk maar klootjesvolk. Wat mogen zij blij zijn dat zij hun kind mogen dienen! Het verwachtingspatroon wordt lekker opgepompt en kritiek op het functioneren van hun kind wordt met dédain beantwoord. “Wat denken ze wel?” Je hoort het ze bijna denken. Hun kind kan natuurlijk nooit ‘blijven zitten’ zonder dat het onterecht is en ja, hun heiligdommetje hoort uiteraard in het hoogste jeugdteam. Je kan ze er zo uitpikken, die verheven acterende ouders. Ze praten alleen over hun eigen kroost. Het is zenden en vooral niet ontvangen. Jouw verhaal, over jouw kind, wordt in wezen niet op prijs gesteld. Ze verwachten geen kritiek op hun nieuwe Messi. En als dat wel gegeven wordt, is dat uiteraard belachelijk. Al die andere ouders mogen blij zijn dat de nieuwe kroonprins hun kind de weg wijst…
Ze zeggen wel eens dat sommige ouders zo zijn om hun eigen falen te compenseren. Ze hebben zelf – op welk gebied dan ook – niet veel bereikt, dus hun Messias moet het dan maar even doen. En dan is wat realiteitszin geen optie. Dat arme kind. Het is soms ronduit triest om te zien dat aan sommige kinderen kwaliteiten worden toegeschreven die ze helemaal niet hebben. En ook niet hoeven te hebben. Er moet al zoveel in deze harde wereld, maar op individueel niveau wordt de druk nog eens lekker opgeschroefd. Het is op het fascinerende af om te ervaren hoe die drukdoeners dan reageren op een donderslag bij heldere hemel. Althans, de hemel was voor hen helder. De omgeving heeft de zwarte wolken allang zien aankomen. Maar als je zelf oogkleppen op hebt en louter zon verwacht, dan valt een kleine degradatie al vies tegen. Hun engeltje wordt ineens een elftal teruggesteld en dat kan natuurlijk niet. In hun totale paniek moet iedereen het ontgelden. De omgeving moet een verontwaardigde preek aanhoren, de onkunde van de trainer (of juf) wordt sterk belicht en de club (of school) heeft er niets van begrepen. Ze gaan ergens anders hun heil zoeken, is dan vaak het dreigement.
Onder de oppervlakte is een zaadje geplant dat razendsnel ontkiemt. Het zaadje van de zwarte bloem die faalangst heet. Het is een giftig proces wat je bijna in een wiskundige formule kan zetten: teveel druk – overschatte kwaliteiten = faalangst. En nu zal ik niet zeggen dat iedere faalangst voortkomt uit een ouder met oogkleppen op. Zeker niet. Helaas is het wel zo dat je er veel te veel voorbeelden van ziet. Het is zo zielig soms. Ieder kind heeft zijn talenten. En ja, er zijn zeker kinderen die tegen een portie druk kunnen. Een hoop topsporters leven ervan. Maar voor die enorme bulk mensen eronder is een overspannen verwachtingspatroon een voedingsbodem voor een levenslange rem op prestaties. Het is hartstikke lekker als je in gezonde spanning kan vertrouwen op je kwaliteiten. Als je voelt dat fouten maken mag en je best doen de norm is. We maken tenslotte allemaal geen Messi’s. Gelukkig niet, want dan is een Messi geen Messias meer. Een wat realistischer en ontspannen kijk op de zaken zou wonderen doen. Hoeveel kinderen dan wat meer plezier en rust in hun sport zouden hebben weet niemand zeker.
Het aantal zal waarschijnlijk alleen al in Nederland in de tienduizenden lopen.
Wat ik wel zeker weet, is dat er weinig lekkerders is dan ontspannen van je sportbeoefening genieten. Fysiek inspannend, mentaal zoveel als mogelijk ontspannen. Winnen en goed presteren is geweldig. En dat gaat het makkelijkste als je niet de druk voelt van het geen fouten mogen maken. Dat je niet de verlamming voelt door een paar keurende ogen die het niet kunnen accepteren dat jij niet de allerbeste bent. Maar goedkeuring geven aan alles wat je doet, zolang je maar echt je best doet. Faalangst kweken bij een kind is relatief simpel. Er vanaf komen is zo verdomd moeilijk. Mensen die het hebben, weten er alles van…
